Truyeàn thuyeát cho raèng : thaùnh nöõ Agata chaøo ñôøi khoaûng naêm 230 taïi Sicilia trong moät gia ñình quí phaùi coù danh giaù. Cha meï Ngaøi laø nhöõng baäc nhaân ñöùc ñaõ chuyeân chuù ñaøo taïo Ngaøi töø thuôû nhoû neân ngöôøi coù ñöùc tín vöõng maïnh vaø höôùng chieàu veà söï thaùnh thieän. Bôûi vaäy theo caùc taøi lieäu vieát veà cuoäc töû ñaïo cuûa Ngaøi, thaùnh nöõ ñaõ quyeát khoâng keát hoân vôùi moät ngöôøi naøo khaùc ngoaøi Chuùa Gieâsu Kitoâ. Ngaøi kieân quyeát hieán thaân cho Thieân Chuùa. Khoâng moät thuù vui theá traàn naøo, laãn nhöõng lôøi taùn döông saéc ñeïp cuûa Ngaøi, Chuùa coù theå laøm cho Ngaøi queân laõng ñöôïc lôøi ñoan höùa.
Quintianoâ, quan cai trò Silicia hoài ñoù laø moät con ngöôøi bieån laän vaø daâm daät. OÂng ta ñaõ hy voïng coù theå duøng saéc leänh caám ñaïo cuûa nhaø vua Ñeâcioâ ñeå thoûa maõn tính bieån laän vaø daâm daät cuûa mình, sau khi bieát ñeán saéc ñeïp vaø söï giaøu sang cuûa Agata. OÂng truyeàn baét ngöôøi trinh nöõ ñeán toaø xöû taïi Catana. Khi ñöa thaùnh nöõ tôùi, oâng ñaõ truyeàn giao Ngaøi cho moät muï chöùa ñoäc aùc teân laø Apjrodisia ñeå muï ta quyeán ruõ thaùnh nöõ boû ñôøi soáng trinh khieát. Sau nhieàu coá gaéng maø voâ hieäu, muï chuû nhaø chöùa ñaønh phaûi giao thaùnh nöõ laïi cho Quintiano.
Giaän döõ, Quintiano baét giaûi Thaùnh nöõ tôùi tröôùc maët oâng. OÂng noùi : - Ngöôøi nhö coâ maø theo ñuoåi cuoäc soáng Kitoâ giaùo. Cuoäc soáng noâ leâ thaáp heøn, coâ khoâng xaáu hoå sao ?
Thaùnh nöõ traû lôøi : - Töï do vaø danh giaù thaät laø bieát heát loøng phuïng söï Chuùa Gieâsu Kitoâ.
Ong lieàn truyeàn ñaùnh ñoøn thaùnh nöõ roài cho giam Ngaøi vaøo nguïc thaát. Hoâm sau oâng laïi tieáp tuïc thaåm vaán. Laàn naøy, tröôùc söï cöông quyeát cuûa thaùnh nöõ, Quintiano khoâng daèn noåi côn giaän. Oâng ñaõ truyeàn tra taán thaùnh nöõ moät caùch daõ man ñeán ñoä xeûo boû caû moät beân vuù thaùnh nöõ. Sau ñoù Agata bò baét giam trôû laïi nguïc thaát vaø bò boû ñoùi. Nhöng ñeâm ñoù thaùnh Pheâroâ ñaõ hieän ra vaø chöõa laønh veát thöông cho Agata. Moät luoàng saùng ñaõ laøm cho lính canh hoaûng sôï boû chaïy. Caùc baïn tuø ñöôïc dòp thoaùt thaân. Hoï khuyeân thaùnh nöõ troán thoaùt, nhöng thaùnh nöõ vaãn ôû laïi chôø laõnh trieàu thieân töû ñaïo.
Naêm hoâm sau, Quintiano ngaïc nhieân khi thaáy Agata laønh beänh. Oâng truyeàn ñoát moät loø löûa. Agata bò neùm vaøo than hoàng. Trong khi ñoù moät traän ñoäng ñaát döõ doäi laøm rung chuyeån thaønh phoá Catana. Daân chuùng nghó raèng, chính vì cuoäc haønh hung Agata ñaõ gaây neân tai hoïa khuûng khieáp naøy. Hoï baøy toû loøng baát maõn ñoái vôùi Quintiano. Hoaûng sôï oâng truyeàn ñem Agata trô laïi nguïc thaát. Song nhöõng haønh haï thaùnh nöõ phaûi chòu ñaõ quaù lôùn ñeán noãi chaúng bao laâu sau ñoù, Ngaøi ñaõ taét thôû.
Cuoäc töû ñaïo vaø loøng toân sung raát sôùm ñoái vôùi thaùnh nöõ laø nhöõng söï kieän lòch söû chaéc chaén. Giaùo hoäi vui möøng vì chí cuông quyeát baûo veä ñöùc trong saïch cuûa thaùnh nöõ. Caùi cheát vaø söï chieán thaéng cuûa thaùnh nöõ Agata chöùng toû Thieân Chuùa ñaõ choïn nhöõng yeáu ñuoái ñeå laøm cho boïn gian ngoan vaø maïnh meõ phaûi hoå ngöôi.
Thaùnh nöõ Agata laø vò thaùnh baûo trôï cuûa thaønh Catana, cuûa caùc vuù nuoâi. Thænh thoaûng ngöôøi ta cuõng keâu caàu Ngaøi trong luùc bò ñau ngöïc vaø bò phoûng löûa.
