XÂY DỰNG HỘI THÁNH ĐỊA PHƯƠNG
(Bài thuyết trình tại Đại hội Ủy ban Giáo dân toàn quốc lần II năm
2022)
Tôma Trương Văn Ân
Ủy
viên Ban Giáo dân Giáo phận Đà Nẵng
II. XÂY DỰNG HỘI THÁNH ĐỊA PHƯƠNG “HIỆP HÀNH “NHƯ THẾ
NÀO? 4.
Hội Thánh quan tâm thăng tiến Hôn nhân Gia đình IV. XÂY DỰNG HỘI THÁNH HỘI NHẬP VĂN HÓA ĐỊA PHƯƠNG |
Nói về Hội Thánh địa phương, tất
nhiên chúng ta phải nghĩ đến cộng đoàn giáo phận được trao phó cho một Giám mục
coi sóc như Giáo luật điều 368 – 369 đã định rõ: “Giáo phận là một phần dân Chúa được trao phó cho một Giám mục chăn dắt,
với sự cộng tác của linh mục đoàn, nhờ sự gắn bó với chủ chăn của mình và được
ngài tập hợp trong Chúa Thánh Thần nhờ Phúc Âm và Thánh Thể, phần dân ấy tạo
thành một Giáo Hội địa phương, trong đó Giáo Hội duy nhất, thánh thiện, Công
Giáo và tông truyền của Đức Ki-tô hiện diện và hoạt động thực sự.”
Tuy nhiên chính nơi mỗi Giáo xứ mới
thực sự toát lên vai trò căn bản của người Kitô hữu. Trong khung cảnh này,
chúng ta tạm dừng lại nơi Cộng Đoàn Giáo xứ, Giáo họ biệt lập, hoặc những Giáo
điểm khác … Nơi đó có các Cha Quản xứ, Quản nhiệm, Cha phụ tá … coi sóc dưới sự
đặt để của Giám mục giáo phận của mình. Luôn bên cạnh Quý Cha mục vụ ở đây còn
có Quý Hội Đồng mục vụ Giáo Xứ bao gồm (Ban Thường vụ, Ban điều hành các Giáo họ,
và các Ban ngành đoàn thể trong giáo xứ). Họ là cầu nối đắc lực giữa Quý cha và
Giáo dân cũng như những mối tương quan khác. Tuy nhiên không phải lúc nào giữa
Cha Quản xứ, Quản nhiệm và quí vị trong Hội đồng mục vụ cũng có được tiếng nói
chung, chính vì vậy ở đây chúng ta có thể quy về 3 hình thức cộng đoàn giáo xứ
hiện nay đang diễn ra:
- Cha quản xứ thụ động giao trắng
cho Hội Đồng Mục Vụ Giáo Xứ (HĐMVGX) toàn quyền quyết định tất cả, mình chỉ thi
hành các Bí tích và Thánh Lễ. Điều này dễ làm cho những người đứng đầu loạn quyền,
dễ dẫn đến tranh chấp, và phe nhóm …
- Còn trường hợp HĐMVGX và Giáo
dân quá thụ động với suy nghĩ gượng ép: “Cha thay mặt Chúa, Cha nói là Chúa
nói”, để hết cho Cha quyết định, Cha biểu gì làm nấy, Cha không biểu thì ta
không làm cho khỏe. Điều này dễ dẫn đến Cha độc quyền, tự mãn, khoe khoang …,
hoặc là Cha bơ vơ nhiều khi không biết phải quyết định thể nào cho phải.
- (tăng động từ Cha quản xứ) Cha
quản xứ quá nhiệt thành dành tất cả quyền quyết định cho mình, cha phán, cha
quyết. Giáo dân và HĐMVGX chỉ biết cúi đầu nghe, ai có ý kiến khác thì bị loại
trừ ngay, trong tâm trí Cha: Giáo dân là những người chả biết gì! và Cha trở
nên ảo tưởng độc quyền và độc đoán.
- (hình thức tăng động từ) HĐMVGX
và Giáo dân khi làm được việc gì rồi thì, đẩy Cha xứ ra ngoài, vì Cha đến một
thời gian thôi mà rồi Cha cũng đi Giáo xứ này mới là của chúng mình nhé ! Thế
là tự tung tự tác, dẫn đến biết nhiêu điều hệ lụy như: phe nhóm, nói hành nói xấu,
nghi kỵ lẫn nhau…
- (chủ động từ Cha quản xứ) Cha
quản xứ luôn HIỆP HÀNH với HĐMVGX với Giáo dân; luôn gặp gỡ - lắng nghe – phân
định để hướng dẫn cộng đoàn, và có những quyết định chính đoán trong sự đồng
thuận cao của mọi người.
- (chủ động từ) HĐMVGX và Giáo
dân, nhất là những người có những chuyên môn riêng luôn HIỆP HÀNH góp ý xây dựng
trong tinh thần LẮNG NGHE – PHÂN ĐỊNH và ĐỐI THOẠI để đi đến một thống nhất
chung trong công việc, dưới sự quyết định cuối cùng của Cha Quản xứ.
Ngoài ra nhiều nơi có những Cộng
Đoàn Giáo hội Cơ Bản đó là những nhóm nhỏ có: cùng sở thích, cùng liên cư liên
địa, cùng đồng nghiệp, cùng đồng hương, cùng lớp, cùng họ hàng… cùng quy tụ với
nhau để dễ dàng quan tâm chăm sóc và giúp nhau phát triển trong đời sống Đức
Tin và Kinh Tế …
Hiệp hành là bản chất của Giáo hội,
đây là cơ hội thúc đẩy sự hoán cải mục vụ của mỗi Giáo hội địa phương, tránh
tình trạng độc quyền chuyên chế. Hàng Giáo sĩ có sứ vụ lãnh đạo để đưa cộng
đoàn đi theo đúng ý của Thiên Chúa; Giáo dân có sứ vụ cộng tác với hàng Giáo sĩ
để xây dựng Hội Thánh cách vững bền trong ân sủng Chúa. Nhưng là sự cộng tác sống
động của mỗi người, tùy theo từng Ơn gọi họ được Chúa Thánh Thần tác động. Giáo
sĩ và Giáo dân cùng làm nên Giáo hội duy nhất, tạo nên Dân Thiên Chúa trong Đức
Ki-tô. Nhờ sự cộng tác các thành phần Dân Chúa, làm cho các hoạt động mục vụ tại
Giáo xứ linh hoạt sinh động và hiệu quả hơn cho việc loan báo Tin Mừng.
Các thành phần trong Giáo xứ, tùy
theo từng đặc sủng, Ơn gọi của mình, Hiệp thông, tham gia vào tiến trình chung,
cùng hoạch định, cùng thực hiện và cùng đồng trách nhiệm. Hội đồng mục vụ giáo
xứ và các Đoàn thể đưa ra những đề xuất, phác thảo cho một việc, một sự kiện
liên quan đến Giáo xứ. Linh mục quản xứ giữ vai trò lãnh đạo, phối kiểm và đưa
ra quyết định sau cùng, trong tình yêu thương, gặp gỡ, lắng nghe và phân định.
Ngày nay, có những Giáo dân có
chuyên môn chuyên biệt, được đào tạo bài bản như: quản trị, tài chính, y tế,
giáo dục…. thậm chí cả Thần học và triết học. Vì vậy, quí Cha quản xứ cần lắng
nghe và tôn trọng những ý kiến chuyên môn đó của họ, vì lợi ích chung của Cộng
đoàn, nếu ý kiến đó không đi ngược lại Tín lý và những Giáo huấn của Giáo hội.
Thánh Lôrenxô nói: “Người nghèo
là tài sản của Giáo hội”. Trong Tám mối phúc, Chúa Giê-su lại dạy: “Phúc cho ai
có tinh thần nghèo khó, vì Nước trời là của họ”.
Người nghèo (có thể) nghèo về vật
chất, về tinh thần, bị bỏ rơi, cô đơn, vô vọng. Nghèo do định kiến, do phân biệt
giai cấp xã hội, do chiến tranh, do xung đột sắc tộc,… dù nghèo dưới bất cứ
hoàn cảnh hay hình thức nào, Giáo hội đều quan tâm đến họ. Tất cả họ đều được
Thiên Chúa yêu thương, và Chúa bảo chúng ta: “làm cho họ là làm cho chính
Chúa”. Chúng ta quan tâm giúp đỡ trong tinh thần lắng nghe, tôn trong nhân phẩm
và phẩm giá/, đem đến cho Họ an bình của Thiên Chúa.
Trong Tông huấn Đức Kitô Đang Sống
(Christus Vivit, 2019), Đức Thánh Cha Phanxicô viết: “Điều quan trọng là cần phải nhận thức rằng Đức Giêsu là một người trẻ.
Người đã hiến dâng mạng sống mình khi Người là, theo ngôn ngữ của thời đại hôm
nay, người trưởng thành trẻ” (Christus Vivit, số 23).
Trong Tông huấn Loan Báo Tin Mừng
(Evangelii Nuntiandi, 1975), thánh Giáo Hoàng Phao-lô VI viết: “Hoàn cảnh hiện nay thôi thúc chúng ta lưu ý
đặc biệt đến những người trẻ. Sự gia tăng về số lượng và sự hiện diện ngày càng
nhiều của họ trong xã hội, những vấn đề đang vây lấy họ, đánh thức mọi người phải
nhiệt tâm và khôn ngoan lo lắng giúp đỡ họ hiểu biết và sống lý tưởng Tin Mừng.
Ngoài ra, những người trẻ, một khi đã được đào tạo kỹ càng về đức tin và cầu
nguyện, sẽ càng ngày càng trở nên những tông đồ cho giới trẻ. Giáo hội tin tưởng
rất nhiều vào sự đóng góp của họ và chúng ta đã nhiều lần bày tỏ sự tín nhiệm
hoàn toàn vào họ” (Evangelii Nuntiandi, số 72). Đối với Thánh Giáo Hoàng
Phao-lô VI, Giáo hội cần quan tâm đặc biệt đến giới trẻ, nhất là giúp họ có được
nhãn quan và tâm thức của Giáo hội trong sứ mệnh loan báo Tin Mừng cho toàn thể
thế giới.
Giáo xứ cần lập Ban Mục vụ di
dân. Người di dân cũng có nhu cầu được tư vấn về luật lệ và quyền lợi lao động,
nâng cao tay nghề, học ngoại ngữ, bồi thêm kiến thức để họ nhanh chóng hoà nhập
vào xã hội và môi trường đang sống. Giáo hội có thể lập ra những chương trình dạy
nghề, dạy kỹ năng mềm, kỹ năng sống, dạy ngoại ngữ, giới thiệu việc làm để giúp
những người di dân, đặc biệt các bạn trẻ thăng tiến bản thân và đóng góp tốt
hơn cho xã hội.
Người di dân cũng cần được tư vấn
về đời sống tinh thần, Tôn Giáo, giúp họ vượt qua khủng hoảng trong cuộc sống.
Cần quan tâm đặc biệt đến khía cạnh gia đình của những người di dân. Tình trạng
chia cắt xa nhà của họ dễ làm quan hệ gia đình của họ tổn thương. Cần giúp đỡ họ,
để tránh tình trạng đổ vỡ gia đình khi gặp quá nhiều áp lực trong cuộc sống.
Nên liên kết những trạm y tế,
phòng khám miễn phí để giúp các di dân nghèo được tiếp cận với những dịch vụ y
tế, khám bệnh, lấy thuốc, được tư vấn về dinh dưỡng, điều kiện vệ sinh và phòng
bệnh.
Chương Trình Thăng Tiến Hôn Nhân
Gia Đình (CTTTHNGĐ) / (không chỉ) giúp các đôi hôn nhân hiểu biết và phát triển
sự liên hệ vợ chồng trong đời sống hôn nhân, nhưng còn nhấn mạnh đến sự liên hệ
giữa cha mẹ và con cái và phương pháp giáo dục chúng trong môi trường xã hội mới.
Cũng như sự liên hệ với tha nhân, nhất là với Cộng Đồng Dân Chúa qua việc phục
vụ theo tinh thần “Hồn Tông Đồ Song Đôi”.
Gia đình, nơi các thành viên được
yêu thương, được tôn trọng và chấp thuận, được nâng đỡ, là môi trường để phát
huy năng lực. Trong môi trường gia đình, Thành viên học cách yêu thương, tôn trọng
nhau, biết hy sinh và biết chấp nhận nhau, biết nhạy bén với những khó khăn có
thể xảy đến.
Giáo hội cần quan tâm đến gia
đình là tế bào của xã hội, là nơi ươm mầm đức tin cho con cháu. Gia đình là nơi
gìn giữ và truyền đạt văn hóa, phẩm chất, Tôn Giáo, tri thức... cho thế hệ
tương lai. Gia đình còn là nơi chăm sóc người trẻ, là nơi thể hiện sự hiếu thảo
của con cháu với Ông bà…
Hội nhập văn hóa địa phương, là
dùng chính văn hóa đó chuyển tải Sứ điệp Tin Mừng. Cần loại bỏ những gì là mê
tín, nhưng những cử chỉ biết ơn, hiếu thảo Tôn kính, các giá trị tinh thần phù
hợp với Đức tin, cần được mặc lấy tinh thần Ki-tô giáo. Sự hội nhập này đòi hỏi
một mặt, Giáo hội vẫn phải giữ nguyên các tín điều và những gì là thiết yếu của
Công giáo, nhưng mặt khác, vẫn có thể gần gũi một cách tối đa với các tập tục
và nền giáo dục của các dân tộc.
Muốn Xây dựng Hội Thánh địa
phương thật sự tốt đẹp theo Giáo huấn của Giáo Hội tất cả thành phần Dân Thiên
Chúa cần tôn trọng phẩm giá và Ơn gọi riêng của mỗi người. Giáo sĩ (cụ thể Cha
quản xứ) và Giáo dân (qua Hội đồng mục vụ và các Đoàn thể) gặp gỡ, lắng nghe và
biết phân định, cùng đồng trách nhiệm trong những công việc chung của Giáo Hội
địa phương. Hiệp nhất, cùng tham gia và loan báo Tin Mừng, qua những việc làm cụ
thể trong công tác mục vụ cho cộng đoàn, cho người nghèo, cho Giới trẻ, và việc
thăng tiến toàn diện các thành viên trong gia đình.
Các thành phần Dân Chúa trong
Giáo Hội địa phương cần đề ra những Chương trình cụ thể trong việc loan báo Tin
Mừng qua đối thoại, qua hội nhập văn hóa, qua việc quan tâm thăng tiến con người,
thăng tiến gia đình. Tạo ra những con người có Đức tin và có tầm ứng xử phù hợp
cho việc Truyền Giáo.
Hiện nay, tại Giáo phận Đà Nẵng, Cộng đoàn Giáo phận thực thi Quyết Nghị của Đức Giám mục Giáo phận trong Công Nghị Giáo phận tiền Thượng Hội đồng ngày 1/7/2022, đó là Đọc Kinh Gia Đình và mỗi gia đình, mỗi giáo xứ và Giáo phận có kế hoạch cụ thể cho việc truyền Giáo.
Nguồn: Hội Đồng Giám Mục Việt Nam - hdgmvietnam.com
