THIÊN CHÚA VÀ CON NGƯỜI TRONG HUYỀN NHIỆM THẬP GIÁ
Philip Primeau
WHĐ (31.3.2023) - Việc trình bày
đức tin thánh thiện của chúng ta thường gặp trở ngại do không thể hiện được sự
thống nhất hữu cơ của các bộ phận cấu thành nên đức tin đó, một vấn đề mà Đức
Giáo hoàng Phanxicô đã than phiền rất nhiều, Ngài đã nhận xét rằng Kitô giáo
thường bị giảm xuống thành một thực tế “thật nhiều giáo thuyết rời rạc” (Evangelii
Gaudium, số 35). Không
ở đâu xu hướng này được cảm nhận sâu sắc hơn là mối liên quan nguồn cội giữa thập
giá, vốn là sự tự mặc khải của Thiên Chúa trong Chúa Kitô, và căn tính của con
người với tư cách là imago Dei – hình ảnh
của Thiên Chúa, mối tương quan mà bài viết này cố gắng giải thích, kẻo một
sự thật cơ bản sẽ bị bỏ qua.
Chúng ta phải bắt đầu bằng cách
khẳng định một nguyên tắc nền tảng trong tín điều của chúng ta: rằng Chúa Giêsu
Kitô, chính Ngài là ánh sáng tự hữu của Thiên Chúa Cha, đã xuất hiện giữa loài
người để mặc khải Thiên Chúa Cha: “Và
không ai biết rõ người Con, trừ Chúa Cha; cũng như không ai biết rõ Chúa Cha,
trừ người Con và kẻ mà người Con muốn mặc khải cho” (Mt 11:27, Ga 1:18,
Hípri. 1:2-3). Có vẻ gần như ngớ ngẩn khi đọc lại lời dạy này. Tuy nhiên, đôi khi
chúng ta nói một cách chung chung về “sự nhập thể của Thiên Chúa,” và làm cho sự
cứu độ trở nên trống rỗng vì mất đi tính năng động riêng có của Ba Ngôi Thiên
Chúa. Nhưng chính Chúa Giêsu Kitô, và chỉ có Chúa Giêsu Kitô, là Khuôn Mặt của
Thiên Chúa: Người Con, Ngôi Lời, Trí Tuệ, Quyền Năng và sự Sáng Ngời của Thiên
Chúa. Ngoài Ngài ra, không ai hiểu và nhận ra Thiên Chúa Cha. Do đó, chúng ta
tôn thờ Chúa Kitô là Hình ảnh hiển hiện của Thiên Chúa, nơi Ngài chúng ta “chiêm ngưỡng vẻ đẹp không thể diễn tả bằng lời
của Nguyên mẫu”, tức là Chúa Cha toàn năng (Thánh Basiliô Cả, Về Chúa Thánh Thần IX, 23).
Không nghi ngờ gì nữa, Chúa Kitô
đã cho thấy mình là Hình ảnh của Thiên Chúa - nghĩa là Ngài diễn tả Thiên Chúa
cách trung thực - trong suốt thời gian lưu lại trên trần thế của Ngài, nói rõ,
trong nhân tính của Ngài, Lời của Thiên Chúa Cha, rằng đơn giản là Ngài ở trong
thần tính của Chúa Cha. Tuy nhiên, mầu nhiệm này cho thấy hình dạng rõ ràng nhất
của nó trên thập giá, nơi Chúa Kitô thể hiện tình yêu tự trao hiến sâu xa của
Chúa Cha bằng sự tự hủy thẳm sâu của Ngài:
“Thiên Chúa là tình yêu.
Tình yêu của Thiên Chúa đối với chúng ta
được biểu lộ như thế này:
Thiên Chúa đã sai Con Một đến thế gian
để nhờ Con Một của Ngài mà chúng ta được sống”
(1 Ga 4:8-9)
Như Ôrigiênê đã nhận xét: “Chúng ta không ngần ngại nói rằng sự tốt
lành của Chúa Kitô thể hiện dưới một ánh sáng lớn lao và thần linh hơn, và giống
hình ảnh của Chúa Cha hơn, bởi vì Ngài đã hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết”
(Bình giải về Gioan I, 37). Do đó, thập
giá đã (và đang) là nơi thích hợp cho sự mặc khải của Thiên Chúa. Bị đóng đinh,
Chúa Con đã biểu lộ Bản thể tự lan tỏa, là nguồn gốc của vạn vật, và ngay cả
bây giờ cũng biểu lộ chính Ngài là Thực tại y như vậy đối với những ai hưởng được
tầm nhìn chiêm niệm thấu suốt của đức tin: “Khi các ông giương cao Con Người lên, bấy giờ các ông sẽ biết là Tôi Hằng
Hữu” (Ga 8:28; Xh 3:14, Is. 41–45).
Sự mặc khải của thập giá không phải
là một câu đố dành riêng cho suy đoán thần học. Ngược lại, nó được dệt thành tấm
vải của lòng đạo đức Kitô giáo. Chẳng hạn, hãy xem xét cách chúng ta kêu cầu
Chúa Ba Ngôi trong khi làm dấu thánh giá, qua đó tuyên xưng “Thiên Chúa là Đấng được thập giá mặc khải”
(Thánh Grêgôriô Nyssa, Chống lại Eunomius
V, 3). Các bí tích cũng làm chứng cho mầu nhiệm này, mỗi bí tích theo một
cách riêng. Đặc biệt, Bí tích Thánh Thể làm sáng tỏ ý nghĩa sâu kín của thập
giá, đồng thời công bố và truyền đạt agape thần linh - Đức Ái của Thiên Chúa -
biến một hành động bất công hết mực thành một hành động yêu thương tuyệt đỉnh,
và làm cho đồi Canvê trở thành một mặc khải dễ hiểu về bản tính của Thiên Chúa.
Tuy nhiên, con người cũng được mặc
khải trên thập tự giá không kém gì Thiên Chúa. Thật vậy, con người không chỉ được
mặc khải, mà còn được hoàn thiện; đúng hơn, con người được mặc khải đến độ họ
được trở nên hoàn thiện. Vì con người được tạo dựng theo hình ảnh của Thiên
Chúa: “Chúng ta hãy làm ra con người theo
hình ảnh chúng ta, giống như chúng ta… Thiên Chúa sáng tạo con người theo hình ảnh
mình, Thiên Chúa sáng tạo con người theo hình ảnh Thiên Chúa” (Stk 1:27),
và diễm phúc nguyên thủy của con người cốt ở việc mang lại vinh quang cho Thiên
Chúa nhờ sự tương hợp với Đấng Tạo Hóa của mình. Con người đã từ bỏ trạng thái
đầy phúc lành này bằng cách hướng cõi lòng mình ra khỏi ánh sáng vĩnh cửu, để rồi
trở nên nguội lạnh, mờ ảo và u ám. Chúa Kitô, bằng sự xuất hiện và phục vụ của
mình, đã phục hồi nơi con người hình ảnh của Thiên Chúa, làm cho bản tính của
chúng ta trở thành một phương tiện duy nhất để thể hiện tình yêu tự lan tỏa của
Chúa Cha. “Chúa Kitô đã bắt đầu làm tươi
mới lại hàng dài những con người... để những gì chúng ta đã đánh mất nơi Ađam -
cụ thể là tình trạng giống hình ảnh Thiên Chúa - để chúng ta có thể phục hồi
nơi Ngài” (Thánh Irênê, Chống Dị giáo
III, 18, 1 - từ bản Syriac). Qua cuộc khổ nạn của mình, Chúa Kitô đã tạo
nên dung mạo của người cha trong hình dạng con người, vì Chúa Cha là tình yêu
thương phát sinh và thông truyền, do đó làm cho con người thực sự trở nên và dường
như là thần thánh. Trên cây gỗ thánh, hình ảnh của Thiên Chúa nơi con người lại
bừng sáng; hiện tại, hình ảnh đó vẫn có sẵn để con người lấy làm của riêng qua
các bí tích, và đặc biệt là qua Bí tích Thánh Thể, nơi “Agape - Tình Yêu của Thiên Chúa mang tính xác phàm đến với chúng ta”
(ĐGH Bênêđictô XVI, Deus Caritas Est, số
14), và chúng ta tìm thấy và trở thành con người thật của mình qua cuộc gặp
gỡ với hình ảnh thật. Ecce homo!
Nói tóm lại, thập giá là một cánh
cửa kép, dẫn vào chiều sâu của những mầu nhiệm của Thiên Chúa và con người, những
mầu nhiệm mà sau khi Ngôi Lời đến trần thế, không thể nào chia cắt ra một cách
thích đáng được. Những ai nhận được Chúa Thánh Thần từ cạnh sườn Chúa Kitô thì
hiểu được Thiên Chúa chịu đóng đinh: “để
cùng toàn thể dân thánh, anh em đủ sức thấu hiểu mọi kích thước dài rộng cao
sâu, và nhận biết tình thương của Chúa Kitô, là tình thương vượt quá sự hiểu biết.
Như vậy anh em sẽ được đầy tràn tất cả sự viên mãn của Thiên Chúa” (Eph
3:18-19). Họ càng nhận thức được Thiên Chúa, thì đồng thời họ càng nắm bắt được
điều bí nhiệm của ngôi vị con người, vốn được ban cho imago Dei – hình ảnh của Thiên Chúa, được kêu mời làm cho vẻ huy
hoàng vô hình của thần tính trở nên hữu hình, một thần tính trước hết hệ tại ở
tình yêu khôn tả: “tình thương vượt quá sự
hiểu biết” (Eph 3:19).
Ước
mong chúng ta có thể giữ gìn cách nhìn thấu suốt này trước mắt mình, thì chúng
ta có thể chia sẻ đức tin một cách thuyết phục hơn, cho thấy thập giá chứa đựng
mọi bí mật của hiện hữu và chứa đựng “mọi
kho tàng của sự khôn ngoan và hiểu biết” (Côlôsê 2:3).
Phêrô Phạm Văn Trung
Chuyển ngữ từ: hprweb.com (24.02.2023)
Nguồn: Hội Đồng Giám Mục Việt Nam - hdgmvietnam.com
