QUA “TÍNH TRẦN TỤC”, ĐỨC PHANXICÔ MUỐN NÓI
ĐIỀU GÌ ?
Lm. Xavier Lefebvre
Đức Phanxicô nhìn
thấy nơi tính trần tục một sự bại hoại của đời sống thiêng liêng. Ngài nhìn thấy
ở đó việc chiều theo tính tự mãn quy ngã (autosuffisance)… nhiều hơn là một
sự gắn bó với thế gian.
Tính trần tục: đó
là một thuật ngữ đã được chú ý kể từ đầu triều đại giáo hoàng của Đức Thánh Cha
Phanxicô ! Các Hồng y hay linh mục, những người trẻ hay già, ở bậc sống
giáo sĩ hay giáo dân, tất cả mọi người đều trải qua. Trong tiếng Pháp, thuật ngữ
chỉ sự giao du với những người quyền lực hoặc giàu có và sự sùng bái vẻ bề
ngoài. Tiếng Ý đã giữ lại ý nghĩa nguyên thủy hơn: sự gắn bó với của cải của thế
gian này. Đức Phanxicô còn đi xa hơn nữa. Sau khi đọc các bản văn của ngài, bạn
có thể trả lời cho một bảng câu hỏi thấu đáo để biết liệu bạn là người trần tục
theo ngài không, và bạn đang ở đâu: hơi quá “thế gian”, hay không đủ “ở trong
thế gian” ? Đối với ngài, tính trần tục biểu lộ một mối nguy hiểm thực sự,
“điều tồi tệ nhất trong những gì có thể xảy đến với Giáo hội của Thiên Chúa”.
Và ngài đề cập đến cuốn sách của Henri de Lubac, “Méditation sur l’Eglise”
(1953), trong đó định nghĩa tính trần tục là một “thái độ lấy con người làm
trung tâm triệt để”, được che giấu dưới những thái độ tôn giáo hoàn hảo… Điều
mà André Mauriac đã mô tả rất hay trong cuốn tiểu thuyết “La Pharisienne”
(1941) của mình. Người phụ nữ Pharisêu này, cảm thấy mình được Thiên Chúa chọn,
được Giám mục của mình chú ý vì lối sống khổ hạnh khắt khe của mình, đã biết áp
bức những người xung quanh mình bằng sự khắt khe của một sự hoàn thiện luân lý
xa rời với sự thánh thiện.
Sự lẫn lộn giữa
chủ nghĩa hoàn hảo và sự thánh thiện
Đây là nguồn gốc của
tính trần tục thiêng liêng bị tố cáo: sự lẫn lộn giữa chủ nghĩa hoàn hảo và sự
thánh thiện, được ngăn cách bởi bề dày của sự đắn đo chu đáo. Điều khác biệt giữa
chúng: việc kiêu ngạo tìm kiếm chính mình (“Gương soi ơi, gương soi đẹp đẽ của
tôi ơi, hãy cho tôi biết ai là người xinh đẹp nhất”) hay chỉ vinh quang của
Thiên Chúa trong sự khiêm tốn (“Chúa đã làm cho tôi những điều cao cả, Danh Người
là Thánh !”). Nữ hoàng Grimhilde hay Nữ Vương Thiên Đàng…tình yêu đối với
cái “tôi” của mình cho đến độ coi thường Thiên Chúa, hay tình yêu đối với Thiên
Chúa đến độ coi thường cái “tôi” của mình.
Bản văn tham khảo về
tính trần tục vẫn là Tông huấn Evangelii Gaudium (số 93-97),
trong đó khái niệm này được định nghĩa rõ ràng: “Tính trần tục thiêng liêng,
ẩn giấu đằng sau vẻ bề ngoài sùng đạo và thậm chí cả tình yêu đối với Giáo hội,
hệ tại việc tìm kiếm vinh quang của con người và phúc lợi cá nhân, thay vì vinh
quang của Chúa” (số 93). Nó giống như thể một Hồng y (cuối cùng đã xảy đến !)
tìm kiếm một loại vải màu đỏ lóng lánh tốt nhất cho tu phục của mình mà không
còn ưu tư đến ý nghĩa của màu sắc này nữa: chứng tá cho Chúa Kitô cho đến đổ
máu. Tính trần tục đang được nói đến có thể được tóm tắt như sau: có một hành
vi tôn giáo hoàn hảo…trong khi đức tin đã chết.
Thuyết ngộ đạo
và thuyết Pêlagiô
Trong Evangelii
Gaudium, Đức Thánh Cha cho thấy hai khía cạnh của sự bại hoại thiêng liêng
này, mà ngài sẽ tiếp tục nhắc đến trong hai bản văn khác: Tông huấn Gaudete
et exultate (lời mời gọi nên thánh phổ quát, 2018) và Tông Thư Desiderio
desideravi (2022). Nói cách khác, người tu sĩ trần tục mang lại vẻ bề
ngoài của sự thánh thiện này theo hai cách: thứ nhất, thuyết ngộ đạo hệ tại “tin
rằng bởi vì chúng ta biết điều gì đó hay chúng ta có thể giải thích nó theo một
lôgíc nào đó, nên chúng ta đã là thánh thiện, hoàn hảo, tốt hơn “đám đông vô
tri”…Thậm chí, tự bản chất, thuyết ngộ đạo muốn chế ngự mầu nhiệm”, cả mầu
nhiệm về Thiên Chúa và ân sủng của Ngài cũng như mầu nhiệm về cuộc sống của người
khác (Gaudete et exultate, số 40).
Một cách nào đó, đó
là “Thiên Chúa ở trong giới hạn của lý trí đơn thuần”. Ở đây, kẻ trần tục
vui thích những gì mà chỉ lý trí của họ có thể biết được về Thiên Chúa cách rõ
ràng, mà không tính đến sự xác tín của đức tin…Sự bại hoại thứ hai, thuyết
Pêlagiô: chủ thuyết này hệ tại vui thích với những nỗ lực duy nhất của ý chí của
mình trong việc đạt tới sự hoàn thiện, từ chối mọi sự cần thiết của ân sủng… ”một
ý chí không có sự khiêm tốn” (Gaudete et exultate, số 47), hay sự
công chính hóa bởi sức riêng của mình (số 57).
Chúa Kitô là Đấng
Cứu Độ duy nhất
Ở đây, cái “tôi” tỏa
sáng trong phòng khách, trên mạng xã hội, hơn cả Chúa mà nó muốn là người phát
ngôn nhưng lại trở thành màn hình về Ngài ; ở đó, cái “tôi” được ngắm bóng
trong sự tốt lành của nó, mà hoàn toàn thiếu đi đức ái. Tính trần tục tấn công
hai năng lực tinh thần của chúng ta: trí tuệ và ý chí, qua đó chúng ta trở
thành người mang ánh sáng của chính mình (theo nghĩa từ nguyên: Lucifer), gán
cho bản thân vinh quang chỉ thuộc về Thiên Chúa mà thôi. Chúng ta có thể hiểu
các vấn đề và cám dỗ trong lãnh vực phụng vụ (Desiderio desideravi, số
17-20).
Làm thế nào thoát
khỏi đó ? Không có sự thánh thiện Kitô giáo mà không có đức tin và lòng
khiêm tốn. Đón nhận Ngôi Lời Thiên Chúa trong sự khiêm tốn của đức tin cho sự
thánh thiện của trí tuệ ; khiêm tốn đón nhận ân sủng cho sự thánh thiện của
ý chí. Tắt một lời, Chúa Kitô là Đấng Cứu Độ duy nhất. Có nhiều nhân đức tự
nhiên nâng cao con người trong việc tìm kiếm chân lý và sự thiện hảo của nó: thận
trọng, công bằng, dũng lực, tiết độ, trí tuệ, khoa học, khôn ngoan đều cần thiết
nhưng không đủ. Chỉ duy ân ban của Thiên Chúa, nâng chúng ta lên sự thánh thiện,
cho phép chúng ta sống như con cái Thiên Chúa, được tự do và cứu độ…nhất là được
cứu thoát khỏi chính chúng ta !
Tý Linh
Chuyển ngữ từ: fr.aleteia.org
(04.12.2022)
Nguồn: xuanbichvietnam.net
(05.12.2022)
Nguồn: Hội Đồng Giám Mục Việt Nam - hdgmvietnam.com
