ĐỨC
PHANXICÔ TRẢ LỜI PHỎNG VẤN VỀ CUỘC CHIẾN Ở UCRAINA: “ĐỪNG XẤU HỔ ĐỂ ĐÀM PHÁN”
Vatican News công bố nội dung cuộc phỏng vấn vào
đầu tháng Hai của Đức Phanxicô với Lorenzo Buccella, nhà báo của Đài phát thanh
Truyền hình Thụy sĩ bằng tiếng Ý (RSI ), kênh Thụy Sĩ sẽ phát sóng vào ngày
20/3/2024.
Trong một cuộc phỏng vấn vào ngày 20 tháng Hai với Radiotelevisione
Svizzera Italiana (RSI, kênh công cộng Thụy Sĩ bằng tiếng Ý,
ghi chú của biên tập viên), sẽ được phát sóng ngày 20 tháng Ba tới, Đức
Thánh Cha đã gợi lại những cuộc chiến tranh làm biến dạng thế giới, bắt đầu từ
những cuộc chiến tranh trên Đất Thánh và ở Ucraina. Ngài đề cập đến ý nghĩa của
màu trắng đối với ngài và với tất cả những vết bẩn làm bẩn nó…
Làm thế nào chúng ta có thể tìm ra một chiếc la
bàn để định hướng về những gì đang xảy ra giữa Israel và Palestine?
Chúng ta phải tiến về phía trước. Mỗi ngày vào
lúc 7 giờ tối, tôi gọi điện đến giáo xứ Gaza. 600 người sống ở đó và kể lại những
gì họ nhìn thấy: đó là chiến tranh. Và cuộc chiến này đang có sự tham gia của
hai bên chứ không chỉ một. Những người vô trách nhiệm là hai phe đang có chiến
tranh với nhau này. Và rồi không chỉ có chiến tranh quân sự thông thường, mà
còn có “chiến tranh du kích”, người ta có thể nói, ví dụ như của Hamas, một
phong trào không phải là quân đội. Đây là một điều xấu.
Nhưng liệu chúng ta có nên tiếp tục hy vọng bằng
cách thử hòa giải?
Chúng ta hãy nhìn vào lịch sử: các cuộc chiến mà
chúng ta đã trải qua đều kết thúc theo thỏa thuận.
Ở Ucraina, một số người kêu gọi can đảm đầu
hàng, can đảm giương cờ trắng. Nhưng những người khác nói rằng điều đó sẽ hợp
pháp hóa bên mạnh nhất. Ngài nghĩ sao?
Đó là một lối giải thích. Nhưng tôi cho rằng,
người mạnh nhất là người nhìn rõ hoàn cảnh, nghĩ đến người dân, có can đảm
giương cờ trắng, tức là đàm phán. Và ngày nay, chúng ta có thể đàm phán với sự
giúp đỡ của các cường quốc quốc tế. Động từ “đàm phán” là một động từ can đảm.
Khi thấy mình bại trận, mọi chuyện trở nên tồi tệ, thì cần phải có can đảm để
đàm phán. Bạn xấu hổ, nhưng với bao nhiêu cái chết thì mọi chuyện sẽ kết thúc?
Đàm phán khi còn thời gian, tìm một nước trung gian hòa giải. Ngày nay, chẳng hạn
như trong cuộc chiến ở Ucraina, nhiều người muốn làm trung gian hòa giải. Thổ
Nhĩ Kỳ đã đề nghị làm điều này. Và các nước khác nữa. Đừng xấu hổ khi đàm phán
trước khi mọi chuyện trở nên tồi tệ hơn.
Có phải bản thân ngài đã từng đề nghị đàm phán ?
Tôi ở đây, thế thôi. Tôi đã gửi thư cho người Do
Thái ở Israel để yêu cầu họ suy nghĩ về tình trạng này. Đàm phán không bao giờ
là đầu hàng. Đó là can đảm để không dẫn đất nước đến chỗ tự sát. Người Ucraina,
với lịch sử của họ, những người nghèo, những người Ucraina trong thời kỳ
Stalin, họ đã phải chịu đựng bao nhiêu đau khổ…
Đây có phải là màu trắng của lòng can đảm?
Có thể nói đó là màu trắng của lòng can đảm.
Nhưng đôi khi sự tức giận mà khiến bạn can đảm không phải là màu trắng…
Chúng ta hãy quay trở lại năm 2020, tại buổi cầu
nguyện tại Quảng trường Thánh Phêrô trong thời kỳ đại dịch. Ngài là một chấm trắng
giữa bóng tối.
Lúc đó, người ta có thể nhìn thấy chấm trắng, vì
lúc đó là ban đêm, nên mọi thứ đều tối. Đó là một việc tự phát, được thực hiện
mà không hề nhận ra rằng nó sẽ có ý nghĩa to lớn. Đó là một khoảnh khắc tự
phát, vừa cô tịch vừa cầu nguyện.
Vào thời điểm đó, ngài đã tập trung vào những gì
ngài muốn làm. Nhưng ngài có nhận ra rằng thông điệp này đã thâm nhập vào mọi
ngôi nhà, nơi tất cả những người buộc phải ở lại trong nhà họ?
Tôi đã không nhận ra điều đó vào thời điểm đó.
Tôi đã cầu nguyện trước bức linh ảnh Salus Populi Romani và
trước cây thánh giá bằng gỗ được mang từ Via del Corso (đó là cây thánh giá
bằng gỗ được trưng bày trong nhà thờ San Marcello del Corso, nơi kết thúc trận
dịch hạch năm 1522, ghi chú của biên tập viên ). Tôi nghĩ xem mình phải
làm gì, nhưng tôi đã không nhận ra sự siêu việt của khoảnh khắc đó. Tôi cũng đã
bị thử thách. Tôi đã chịu đau khổ này và tôi có nhiệm vụ của người trung gian
hòa giải, của linh mục, là cầu nguyện cho những người đang đau khổ. Tôi nghĩ đến
một đoạn Thánh Kinh, vua Đa-vít phạm tội khi thực hiện một cuộc điều tra dân số
ở Israel và Giuđêa và Chúa đã khiến 70.000 người chết trong một trận dịch. Cuối
cùng, khi thiên thần tai họa sắp tấn công Giêrusalem, Chúa đã cảm động và ngăn
chặn thiên thần vì Người thương xót dân Người. Vâng, tôi đã nghĩ và cầu nguyện:
“Lạy Chúa, xin thương xót những người đang phải chịu tai họa này”. Đây là những
gì tôi đã trải nghiệm ngày hôm đó.
Ngài có cảm nhận được sự cô đơn của nơi này, vốn
cũng là sự cô đơn thể lý không?
Vâng, bởi vì trời đang mưa và việc đó không hề dễ
dàng.
Màu trắng là biểu tượng của sự thuần khiết, ngây
thơ. Chiếc áo dòng trắng tuyệt vời là của ngài. Truyền thống này đến từ đâu? Và
tại sao Giáo hoàng lại mặc đồ màu trắng?
Đó là vì một Giáo hoàng dòng Đa Minh. Ngài mặc bộ
áo dòng Đa Minh màu trắng. Và từ đó trở đi, tất cả các Giáo hoàng đều sử dụng
màu trắng. Nó được nảy sinh ở đó. Nếu tôi không nhầm thì đó là Đức Giáo hoàng
Piô V, người được chôn cất tại Đền thờ Đức Bà Cả. Chính từ đó bắt nguồn truyền
thống các Giáo hoàng mặc đồ trắng.
Đâu là giá trị chính của màu trắng đối với Giáo
hội ?
Giáo hội sử dụng lễ phục màu trắng, chẳng hạn
vào các ngày Chúa Nhật Phục Sinh và Giáng Sinh. Màu trắng còn mang ý nghĩa niềm
vui, bình yên, những điều tươi đẹp. Trong Thánh lễ cầu cho người chết, lễ phục
màu tím được sử dụng. Nó là biểu tượng của niềm vui và hòa bình, nó được sử dụng
vào dịp Giáng sinh và Phục sinh.
Việc mặc áo trắng vào ngày 13 tháng 3 năm 2013,
ngày ngài được bầu lên ngai tòa của Thánh Phêrô, có ý nghĩa gì với ngài?
Tôi chưa từng nghĩ tới, tôi chỉ nghĩ đến các vết
bẩn, vì nó thật kinh khủng: màu trắng thu hút vết bẩn.
Ngài đã từng nói điều đó rồi: chiếc áo càng trắng,
thì vết bẩn càng lộ rõ…
Đó là sự thật, nó là như vậy.
Nhưng liệu điều này cũng được áp dụng ở
mức độ tượng trưng, ngoài những vết bẩn vật lý?
Có, các vết bẩn thường xuất hiện rõ ràng. Ví dụ:
một người phục vụ người khác. Hãy nghĩ đến một linh mục, một giám mục, một giáo
hoàng. Những vết nhơ càng lộ rõ hơn vì người này là nhân chứng cho những điều
tốt đẹp, những điều vĩ đại. Và có vẻ như không được có bất kỳ vết bẩn nào. Màu
trắng cũng mở ra cho chúng ta thử thách không có vết bẩn.
Nhưng phải chăng chúng có thể không có vết bẩn?
Ngài luôn nói rằng ngài là một tội nhân…?
Vâng, tất cả chúng ta đều là tội nhân. Nếu có ai
nói họ không phải, thì họ đã sai: mọi người đều là tội nhân. Đúng là tội lỗi
làm ô uế, làm bẩn tâm hồn. Và theo tính biểu tượng, chúng ta có thể nói rằng nó
cũng làm bẩn màu trắng. Khi tôi nghĩ đến màu trắng, tôi nghĩ đến trẻ em. Trong
lễ rửa tội, tất cả chúng đều mặc đồ trắng. Tôi nghĩ đến lần rước lễ đầu tiên của
mình, tôi có một bức ảnh mình mặc áo trắng. Màu trắng đồng nghĩa với sự tinh
khiết, những điều đẹp đẽ. Tôi cũng nghĩ đến trẻ em, đến những người phụ nữ lấy
chồng. Màu trắng là màu mạnh mẽ chứ không hề yếu đuối.
Đây đều là những nghi thức thoáng qua: màu trắng
có giúp ích gì trong những bước chuyển này không?
Có một bản tango nổi tiếng của Argentina chỉ
trích một người phụ nữ kết hôn mặc đồ trắng vì đã có một cuộc sống tồi tệ. Bản
Tango nói: “Thật là một vụ bê bối, thưa bà, mặc đồ trắng sau khi phạm tội”, sự
khôn ngoan bình dân là như thế. Màu trắng có nghĩa là một tâm hồn trong
sáng, một tâm hồn đầy những thiện ý: hãy nghĩ tới lễ rửa tội, rước lễ lần đầu.
Đây là những biểu tượng nói lên nhiều điều.
Mối quan hệ của ngài với màu trắng
có thay đổi khi ngài trở thành Giáo hoàng không?
Không, nó vẫn như cũ. Chúng ta mặc đồ trắng,
nhưng chúng ta không nhận ra điều đó. Tôi nhận ra điều đó khi nhìn thấy những vết
bẩn… Đó là điều tự nhiên.
Trách nhiệm ngài phải gánh vác có nặng nề không?
Có, nhưng không được bi kịch hóa. Tất cả chúng
ta đều có những trách nhiệm trong cuộc sống. Và Giáo hoàng có trách nhiệm lớn
hơn, một nguyên thủ quốc gia cũng thế. Một linh mục, một nữ tu có trách nhiệm
làm chứng. Ví dụ, đối với tôi, trách nhiệm của chứng tá nhiều hơn là trách nhiệm
của các quyết định. Bởi vì khi đưa ra quyết định, rất nhiều người ở đây đã giúp
đỡ tôi, họ chuẩn bị, nghiên cứu và đưa ra giải pháp cho tôi. Trái lại, trong cuộc
sống hằng ngày, chúng ta không có được nhiều sự giúp đỡ. Những quyết định cũng
nặng nề.
Đó có phải là nơi khó khăn hơn đối với ngài?
Đối với tôi, ở đây dễ dàng hơn với tất cả sự trợ
giúp mà tôi có. Khi tôi nghĩ về trách nhiệm, nó thật nặng nề. Nhưng Giáo hoàng
có rất nhiều sự giúp đỡ, rất nhiều người giúp đỡ ngài.
Đức Giáo hoàng có nhiều người giúp đỡ ngài.
Nhưng vì ở một mình, ăn mặc như thế này, nên ngài ấy cũng có thể phải chịu đựng
sự cô đơn. Liệu ngài ấy có cảm thấy cô đơn trong bộ trang phục màu trắng này
không?
Chẳng hạn, có những khoảnh khắc rất cô đơn khi bạn
phải đưa ra quyết định. Nhưng đây không chỉ là trường hợp của Giáo hoàng. Trong
đời sống giáo sĩ, ngay cả các giám mục, linh mục… cũng cảm nhận điều đó. Một
người cha gia đình cũng thường nghĩ đến thời điểm phải đưa ra những quyết định
liên quan đến con cái mình. Hoặc khi cuộc hôn nhân không suôn sẻ: đưa ra quyết
định để xa nhau. Đây là những quyết định vốn đè nặng. Là con người, tất cả
chúng ta đều trải qua những tình huống cô đơn khi phải đưa ra những quyết định.
Kể cả việc kết hôn: khi ở một mình, bạn tự nhủ rằng đó là cuộc sống. Đây là những
quyết định có sức đè nặng và có thể nói rằng những quyết định này dẫn đến sự cô
đơn. Và sự cô đơn là màu trắng. Nó không tối cũng không đen, nhưng nó có màu trắng.
Có một sự cô đơn xấu xí, đó là sự ích kỷ. Đó là rất nhiều người chỉ nhìn vào
chính mình. Trong trường hợp này, vấn đề không phải là sự cô đơn màu trắng mà
là sự cô độc xấu xí.
Có những vết bẩn cá nhân và những vết bẩn tập thể,
những vết bẩn lớn rải rác trên mặt đất như các cuộc chiến tranh. Chúng ta có thể
làm gì?
Đây là một nhiệm vụ tập thể. Một tháng trước, Tổng
trưởng về Kinh tế đã kể cho tôi nghe về tình hình ở Vatican – luôn thâm hụt –
ngài ấy nói với tôi: “Đức Thánh Cha có biết những khoản đầu tư mang lại nhiều lợi
nhuận nhất hiện nay ở đâu không? Ngành công nghiệp vũ khí.” Bạn kiếm tiền
bằng cách giết người, kiếm lợi từ ngành công nghiệp vũ khí. Chiến tranh thật khủng
khiếp. Và không có chiến tranh màu trắng. Chiến tranh có màu đỏ hoặc đen. Tôi
thường nói điều này: khi tôi đến (nghĩa trang quân đội) ở Redipuglia vào
năm 2014, tôi đã khóc. Điều tương tự cũng xảy ra với tôi ở Anzio, và ngày 2
tháng 11 hàng năm, tôi đến nghĩa trang để cử hành thánh lễ. Lần mới đây nhất,
tôi đến nghĩa trang Anh và xem tuổi của các chàng trai. Kinh khủng thật. Tôi đã
nói rồi, nhưng tôi xin nhắc lại: trong lễ kỷ niệm cuộc đổ bộ Normandie, tất cả
những người đứng đầu chính phủ đều kỷ niệm ngày này, nhưng không ai nói rằng
20.000 chàng trai đã chết trên bãi biển này.
Con người hiểu rất rõ các cuộc chiến tranh bao
hàm những gì, nhưng nó luôn khuất phục trước chúng. Con cũng nghĩ đến ngài với
những lời kêu gọi của ngài… Tại sao ngài lại không thể truyền tải thông điệp về
số lượng nạn nhân mà chiến tranh gây ra?
Tôi xin lấy hai hình ảnh. Một hình ảnh luôn khiến
tôi cảm động và tôi nói ra: hình ảnh người mẹ khi nhận được lá thư này: “Thưa
bà, chúng tôi rất vinh dự được nói với bà rằng con trai bà là một anh hùng và
đây là huân chương”. Tôi quan tâm đến con trai chứ không phải huy chương. Người
ta đã bắt con trai của các gia đình này và người ta trao huy chương cho họ. Họ
cảm thấy rằng họ đang bị đùa cợt một chút. Và rồi một hình ảnh khác. Tôi đã ở
Slovakia. Tôi phải đi từ thành phố này sang thành phố khác bằng trực thăng.
Nhưng do thời tiết xấu nên việc này không thể thực hiện được. Vì thế tôi đã thực
hiện chuyến đi bằng ô tô. Tôi đi qua nhiều ngôi làng nhỏ. Người ta nghe trên
đài rằng Đức Giáo hoàng đang đi ngang qua và đổ ra đường để gặp tôi. Có những đứa
trẻ, những cô bé, những cặp vợ chồng trẻ và rồi các cụ bà. Nhưng họ đang nhớ những
các cụ ông: đó là vì chiến tranh. Không còn các cụ ông nữa.
Không có hình ảnh nào mạnh mẽ hơn hình ảnh này
để diễn tả di sản do chiến tranh để lại.
Chiến tranh là sự điên rồ, điên rồ.
Chim bồ câu là biểu tượng của hòa bình, là tín
hiệu kết thúc chiến tranh. Nhưng còn có thời kỳ hậu chiến, đó là một thời kỳ
khác mà tất cả những vết thương này phải được khâu lại…
Có một hình ảnh luôn hiện lên trong tâm trí tôi.
Trong một buổi tưởng niệm, tôi phải nói về hòa bình và thả hai con chim bồ câu.
Lần đầu tiên tôi làm điều đó, một con quạ ngay lập tức bay từ Quảng trường
Thánh Phêrô, vồ lấy con chim bồ câu và mang nó đi. Thật tàn nhẫn. Và điều này
hơi giống với những gì đang xảy ra với chiến tranh.
Biết bao trẻ vô tội không thể lớn lên, biết bao
trẻ em không có tương lai. Trẻ em Ucraina thường đến đây chào tôi, chúng trở về
từ chiến tranh. Không ai trong chúng cười, chúng không biết cười thế nào. Một đứa
trẻ không biết cười dường như không có tương lai. Chúng ta hãy suy nghĩ về những
điều này, xin làm ơn. Chiến tranh luôn là một thất bại, một thất bại về mặt con
người, không phải là một thất bại về mặt địa lý.
Những người có quyền lực trên trái đất sẽ trả lời
ngài như thế nào khi ngài xin họ hòa bình?
Một số người nói: “Đúng vậy, nhưng chúng tôi phải
tự vệ”… Và bạn nhận ra rằng họ có nhà máy chế tạo máy bay để ném bom người
khác. Tự vệ, không, nhưng tiêu diệt. Một cuộc chiến kết thúc như thế nào? Bằng
cái chết, sự hủy diệt, bằng những đứa trẻ không cha mẹ. Luôn có một hoàn cảnh địa
lý hoặc lịch sử gây ra chiến tranh… Đó có thể là một cuộc chiến dường như chỉ
được thúc đẩy bởi những lý do thực tế. Nhưng đằng sau một cuộc chiến là ngành
công nghiệp vũ khí và do đó là tiền bạc.
Chiến tranh luôn gắn liền với sự tối tăm, với
bóng tối…
Một cuộc chiến là bóng tối, luôn luôn tối tăm.
Đây là sức mạnh của bóng tối. Khi nói đến màu trắng là chúng ta nói đến sự ngây
thơ, tốt lành và nhiều điều đẹp đẽ. Nhưng khi nói về bóng tối, chúng ta nói về
sức mạnh của bóng tối, những điều chúng ta không hiểu, những điều bất công.
Thánh Kinh nói về điều này. Bóng tối có sức tàn phá ghê rợn.
Đó là một cách nói mang tính văn chương, nhưng
khi một người giết người – ví dụ, hãy nghĩ đến Cain – thì đó là một người đen tối.
Khi một người chỉ quan tâm đến lợi ích riêng của mình, chẳng hạn như đối với
người lao động, thì về mặt đạo đức, họ sẽ giết người khác. Tôi cũng nghĩ đến một
người cha gia đình, người không thấy con mình ngủ vào ban đêm vì nó về muộn và
đi sớm để nhận lương… người này là tối tăm, người này là đen tối.
Nhưng tất cả chúng ta đều có nguy cơ có một phần
bóng tối bên trong mình…
Chúng ta là tội nhân và chúng ta có một phần của
bóng tối.
Ngay cả một Giáo hoàng…
Kể cả Giáo hoàng. Tất cả chúng ta đều có chút
khôn ngoan nào đó để biết chuyện gì đang xảy ra. Và thường thì chúng ta không
hiểu chuyện gì đang xảy ra.
Cũng có thể là một chặng đường dài…
Có thể mất cả đời, nhưng khi bạn cố gắng cả đời
để sắp xếp, sửa chữa chúng, bạn sẽ đạt được một điều rất đẹp, đó là tuổi già hạnh
phúc. Tôi nghĩ đến những cụ ông, cụ bà già có đôi mắt trong sáng này, họ công bằng,
họ chiến đấu… Hãy nghĩ một chút về tuổi già. Chúng ta có thể nói về tuổi già
màu trắng, tuổi già trong suốt đẹp đẽ này.
Nhưng ngài có nghĩ rằng hiện tại ngài đang trải
qua những cảm giác này, chẳng hạn như sự trong suốt, ngay bây giờ không?
Tôi cố gắng không nói dối, không rửa tay trước
những vấn đề của người khác. Tôi cố gắng, tôi là một tội nhân, và đôi khi tôi
không thành công. Vì vậy, khi tôi thất bại, tôi đi xưng tội.
Một Giáo hoàng có mối quan hệ gì với lỗi lầm?
Nó rất nhiều, bởi vì một người càng có nhiều quyền
lực, thì họ càng có nguy cơ không hiểu được những sai sót mà mình mắc phải. Điều
quan trọng là phải có mối quan hệ tự phê bình với những lỗi lầm của mình, với
những sai sót của mình. Khi người ta tự tin vào chính mình, vì họ có quyền lực,
vì họ biết thế giới công việc, tài chính, thì họ bị cám dỗ quên rằng một ngày
nào đó họ sẽ là kẻ ăn xin, kẻ ăn xin tuổi trẻ, kẻ ăn xin sức khỏe, kẻ ăn xin sự
sống. … Nó hơi giống sự cám dỗ về sự toàn năng. Và sự toàn năng này không phải
là màu trắng. Tất cả chúng ta đều cần phải trưởng thành về những lỗi lầm mình mắc
phải, bởi vì tất cả chúng ta đều là tội nhân.
Chúng ta thường nói về sự kiện rằng việc này hay
việc khác phụ thuộc vào tinh thần mà người ta thực hiện việc đó. Màu trắng thường
đi đôi với những thứ đẹp đẽ, nhưng cũng có nguy cơ về mặt tiền màu trắng, về lớp
sơn mà chúng ta dùng để che giấu thói đạo đức giả. Có thể có rủi ro này
không?
Có thể nói, có một người phủ đầy sơn, biết cách
che giấu điểm yếu của mình và thể hiện bản thân một cách giả tạo. Vì vậy, chúng
ta gặp phải vấn đề giả vờ, và nó được gọi là đạo đức giả, những người đạo đức
giả… Tất cả chúng ta đều có một chút đạo đức giả trong mình.
Chính xã hội cũng có thể đạo đức giả, ví dụ như
tiến hành chiến tranh và sau đó gửi viện trợ nhân đạo…
Các cuộc can thiệp nhân đạo? Vâng, đôi khi chúng
mang tính nhân đạo, nhưng chúng cũng có tác dụng che đậy cảm giác tội lỗi. Và
nó không dễ dàng.
Màu trắng cũng là một màu trung lập. Khi có
sự tương phản giữa các ý thức hệ khác nhau, hoặc thậm chí giữa những người khác
nhau, tính trung lập có phải là giá trị đối với ngài không?
Có nhiều. Khi bắt đầu cuộc đời, chúng ta có thể
nói về trang giấy trắng. Chúng ta không nói trang giấy đen, trang giấy xanh, cờ
vàng… Khi nói đến trang giấy để viết, thì đó là trang trắng. Và mỗi người phải
viết những quyết định của mình vào đó, trên tờ giấy trắng chính là cuộc sống
này. Cuộc đời là một tờ giấy trắng và sẽ đẹp nếu bạn viết được điều gì đó đẹp đẽ
lên tờ giấy đó, nhưng nếu bạn viết những điều xấu thì trang đó sẽ không đẹp.
Tý Linh
Chuyển ngữ từ: Vatican
News
Nguồn: xuanbichvietnam.net
Nguồn: Hội Đồng Giám Mục Việt Nam - hdgmvietnam.com
